شته‌های گندم و جو از مهم‌ترین آفات محسوب می‌شوند که با تغذیه از شیره گیاهی باعث کاهش رشد، ضعف گیاه و در نهایت کاهش عملکرد محصول می‌شوند. این حشرات علاوه بر خسارت مستقیم، ناقل بسیاری از بیماری‌های ویروسی هستند که تهدیدی جدی برای مزارع غلات محسوب می‌شود. شرایط آب‌وهوایی معتدل، تراکم بالای کشت و عدم رعایت اصول زراعی مناسب، زمینه مساعدی برای افزایش جمعیت این آفات فراهم می‌کند.

انواع شته‌های گندم و جو

۱. شته سبز گندم (Schizaphis graminum): این گونه از شیره گیاهی تغذیه کرده و باعث زرد شدن برگ‌ها و توقف رشد گیاه می‌شود. در مراحل اولیه، خسارت این شته چندان مشهود نیست، اما با افزایش جمعیت آن، گیاهان دچار ضعف شدید می‌شوند.

۲. شته روسی گندم (Diuraphis noxia): این گونه با تزریق بزاق سمی خود، موجب پیچیدگی و چین‌خوردگی برگ‌ها می‌شود و در نهایت توانایی فتوسنتز گیاه را کاهش می‌دهد. اثرات این آفت به‌خصوص در شرایط کم‌آبی و خشکسالی تشدید می‌شود.

۳. شته پرچمی جو (Sitobion avenae): این گونه در مرحله خوشه‌دهی گیاهان، خسارت بیشتری وارد می‌کند و باعث کاهش وزن دانه‌ها می‌شود. شته‌های پرچمی معمولاً در پشت برگ‌ها و خوشه‌ها تجمع کرده و با تغذیه مستمر، ضعف گیاه را افزایش می‌دهند.

چرخه زندگی شته‌های غلات

شته‌ها بسته به شرایط محیطی، به‌سرعت تکثیر می‌شوند. در شرایط مساعد، این آفات می‌توانند به‌صورت پارتنوژنز (تولیدمثل بدون جفت‌گیری) جمعیت خود را افزایش دهند. تخم‌های زمستانه آن‌ها روی علف‌های هرز یا بقایای گیاهی باقی می‌مانند و در بهار با افزایش دما، به سرعت رشد کرده و حملات خود را به محصولات زراعی آغاز می‌کنند.

روش‌های کنترل شته‌های گندم و جو

۱. روش‌های زراعی:

• رعایت تناوب زراعی برای کاهش جمعیت شته‌ها و جلوگیری از تکثیر بیش از حد آن‌ها
• انتخاب ارقام مقاوم به شته‌ها که کمتر مورد حمله قرار می‌گیرند
• از بین بردن علف‌های هرز که میزبان شته‌ها هستند و به بقای آن‌ها کمک می‌کنند
• استفاده از آبیاری منظم برای کاهش استرس گیاهان و افزایش مقاومت طبیعی آن‌ها در برابر آفات

۲. روش‌های بیولوژیکی:

• استفاده از دشمنان طبیعی مانند کفشدوزک‌ها و زنبورهای پارازیتوئید که تغذیه‌کننده شته‌ها هستند
• تشویق پرندگان حشره‌خوار در مزارع، مانند گنجشک‌ها و سارها که شته‌ها را شکار می‌کنند
• کاشت گیاهان جاذب دشمنان طبیعی شته‌ها، مانند گل همیشه‌بهار در اطراف مزارع

۳. روش‌های شیمیایی:

• استفاده از حشره‌کش‌های اختصاصی در صورت طغیان شدید شته‌ها و رعایت دوز مناسب
• سم‌پاشی بوسیله تجهیزات نوین سم پاشی در زمان مناسب، معمولاً در ساعات اولیه صبح یا غروب، برای کاهش اثرات زیست‌محیطی
• پرهیز از مصرف مداوم یک نوع سم برای جلوگیری از مقاومت شته‌ها به مواد شیمیایی

تأثیرات اقتصادی و زیست‌محیطی شته‌ها

آلودگی شدید مزارع گندم و جو به شته‌ها می‌تواند منجر به کاهش ۲۰ تا ۵۰ درصدی عملکرد محصول شود. علاوه بر این، مصرف بیش از حد سموم شیمیایی برای کنترل آن‌ها می‌تواند به تخریب خاک، آلودگی آب‌های زیرزمینی و کاهش تنوع زیستی منجر شود. ازاین‌رو، استفاده از روش‌های مدیریت یکپارچه آفات (IPM) برای حفظ تعادل اکوسیستم و کاهش خسارات اقتصادی ضروری است.

نتیجه‌گیری

مبارزه اصولی و مدیریت یکپارچه آفات، کلید اصلی کاهش خسارت ناشی از شته‌های گندم و جو است. ترکیب روش‌های زراعی، بیولوژیکی و در موارد ضروری شیمیایی، بهترین راهکار برای کنترل این آفت محسوب می‌شود. با اتخاذ این رویکردها، می‌توان از آسیب‌های شدید شته‌ها جلوگیری کرد و ضمن حفظ سلامت مزارع، عملکرد بهتری در تولید غلات به دست آورد.